Do cech gatunku ludzkiego należy zainteresowanie odmiennością.
W starożytności, wysoko rozwinięte cywilizacje, zdolne były do autorefleksji, filozofii i pierwszych badań naukowych.
Pierwotne zdziwienie przekształciło się w systematyczny opis świata.
Do najbardziej znanych kronikarzy sprzed tysięcy lat należy Arystoteles. W swoich pismach starał się zawrzeć całą dostępną człowiekowi wiedzę, tworząc coś w rodzaju encyklopedii. Opisywał różne sfery życia, fizykę, etykę, metafizykę. Pośród tytułów jego dzieł, które przetrwały do czasów obecnych, można znaleźć między innymi: O cnotach i wadach, Politykę, O zmysłach i ich przedmiotach, O śnie i czuwaniu, O powstawaniu i ginięciu, O rodzeniu się zwierząt.
Innym pisarzem zajmującym się opisem świata był Pliniusz Starszy. Jego dzieło to Naturalis historia, zajmująca 37 ksiąg.
W obu wymienionych przeze mnie dziełach autorzy starają się rozprawić z niektórymi poglądami współczesnych.
W Historii naturalnej, w rozdziale Gwiazdy i księżyc, Pliniusz pisze: "Gwiazdy, które określiliśmy jako przytwierdzone do sklepienia niebieskiego, nie są - jak się popularnie uważa - przeznaczone poszczególnym ludziom, że jasne mają rzekomo przypadać bogaczom, lichsze biedakom, ciemne upośledzonym, i że w ogóle każdemu, zależnie od jego losu, przypada odpowiednio błyszcząca gwiazda".
Arystoteles, opisując w Zoologii lwa pisze: "Lwica wydaje potomstwo na wiosnę - zazwyczaj dwa młode, najwyżej sześć, a niekiedy tylko jedno. Historia, w myśl której lwica traci swą macicę w połogu jest czystą bajką; wymyślona została, aby wyjaśnić, dlaczego lwy są tak rzadkie, przez kogoś, kto nie umiał inaczej wyjaśnić tego faktu".
Curious znaczy ciekawy, osobliwy. Jedno ze znaczeń słowa curieux to "zachłanna, nienasycona ciekawość, żądza wiedzy". Jest ona często motorem do badań naukowych, także historyków sztuki.
W XVII wieku zapanowała moda na osobliwości przyrodnicze i artystyczne. Tworzono Kunstkameren i Wunderkameren, czyli po prostu gabinety z gablotami, które zapoczątkowały muzealnictwo. Moda ta trwała aż po wiek XVIII. Wydawano opracowania naukowe, broszury, traktaty i literaturę piękną krążącą wokół zagadnienia kuriozalności. W dobrym tonie było posiadać kunstkamerę. Wśród obiektów znajdujących się w kolekcjach można było znaleźć pisma alchemiczne, jaja i pióra egzotycznych ptaków, bezoary, zęby narwali, skamieniałości, medale antyczne, rzeźby i trompe l'oeil.
Nie tylko w Europie istniał zwyczaj gromadzenia cennych przedmiotów. Znane były kolekcje Ptolemeusza Philadelphosa w Aleksandrii, skarbiec inkaskiego Montezumy w Cusco kapiący od złota i zbiory Wielkich Mogołów w indyjskiej Agrze (znanej z Tadź Mahal).
W centrum zainteresowania znajdowały się też różne rasy i kultury ludzkie, tworzono portrety egzotyczne. Jako ciekawostkę traktowano również wszelkie anomalie, choroby i wady genetyczne. Na ilustracji Ausserordentliche Menchen autorstwa Johanna Augusta Rossmässlera widoczne są postaci "odmieńców": kobiety porośniętej szczeciną, Murzynów chorych na piebaldyzm, albinoskę, karły i olbrzyma. Rycina miała być prawdopodobnie częścią większego dzieła dotyczącego historii naturalnej.
Johann August Rossmässler, Ausserordentliche Menchen, 1777-1783
Przedstawieni ludzie często znani są z imienia, tak jak Mary Sabina czy Siriaco, chorzy na piebaldyzm (tzw. Negres-pies), często też funkcjonowali na dworach królewskich jako niewolnicy lub dworzanie, tworzyli "ludzką menażerię".
Badacz Jose Morreno Villa zajmował się w swej pracy dworem hiszpańskim XVII wieku, zebrał informacje na temat pochodzenia, życia, zapłaty i zdolności przedstawicieli Sabandijas de Palacio. Na podstawie rachunków doliczył się aż 123 karłów. Najwięcej było ich za panowania Karola IV i Filipa II.
Portret Diego de Acedo autorstwa Diego Velasqeza
Umysł nie lubi ambiwalencji i anomalii, dla niego to afront wymierzony w system klasyfikacji, dlatego tworzy pojęcie groteski. Płodami wyobraźni zaludnia płótna i karty. Powstają hybrydy człowieka i zwierząt, dziwne stwory.
Jacques Callot Garbus grający na ruszcie
Pełna tragizmu postać Quasimodo z powieści Wiktora Hugo Katedra Marii Panny w Paryżu na stałe wpisała się w kulturę Europejską.
Najbardziej znanym malarzem starożytności, przedstawiającym błędy i szpetotę był Pauzon. Choć z reguły światem antycznym rządziło piękno, a karykaturalne przedstawienia były prawnie zakazane (nie można było wyobrażać obiektów brzydszych niż są w rzeczywistości), znane są dzieła epoki hellenistycznej pełne ekspresji i naturalizmu, na przykład Pijana staruszka.
Według św. Augustyna brzydota i deformacje są niezbędnym składnikiem piękna świata. Podkreśla wartość piękna duchowego, ukrytego pod powłoką cielesności.
Johann Karl Friedrich Rosenkranz mówi o brzydocie jako o negatywnym pięknie (Negativschöne).
Można też znajdować upodobanie w dziele sztuki przedstawiającym brzydotę ze względu na artystyczne wykonanie.
"Bądź sobie nie wiem jak szpetny - i tak chcę cię malować. Choć nikt patrzeć na ciebie nie chce, obraz mój oglądać będą chętnie; nie dlatego, że przedstawia ciebie, ale dlatego, że jest dowodem mojej sztuki, która tak łudząco potrafi odtworzyć takie straszydło"
oraz:
"Prawda i wyraz to pierwsze prawo sztuki, a tak jak sama natura poświęca zawsze piękno celom wyższym, tak i artysta powinien podporządkować je swemu ogólnemu przeznaczeniu, nie dążyc za pięknem dalej, niż na to pozwala prawda i wyraz"
Malarstwo ery nowożytnej posługuje się systemem symboli i znaczeń często przekazując treści o wymowie moralizatorskiej. Artyści stosowali obrazowe przenośnie. Moim zdaniem dużo czerpali też z obserwacji zjawisk natury, czego przykładem może być obraz Petera Bruegela Starszego Ślepcy prowadzący ślepców, który jest ilustracją przypowieści nowotestamentowej.
Peter Bruegel Ślepcy
W obrazie tym lekarze okuliści dopatrzyli się pięciu różnych chorób oczu.
Przełom stuleci XIX i XX przyniósł rozpad tradycyjnych wartości a wraz z nim spore zainteresowanie anomaliami, chorobami i ich perwersyjnymi przedstawieniami.
Powstały Pinturas Negras Francesco Goyi, szkice Alfreda Kubina, w tym czasie tworzyli Egon Schiele i Edward Munch.
Aubrey Beardsley powiedział nawet: "Jeśli nie jestem groteskowy, jestem niczym".
Henri de Toulouse-Lautrec przebywał wśród prostytutek i portretował je. Chorobę weneryczną przedstawił Edward Munch na obrazie zatytułowanym Dziedzictwo.
Dziedzictwo Edwarda Muncha
Jak daleko może zabrnąć ekspresja udowadniają nam artyści współcześni. Performerzy tnący swoje ciała, autorzy artefaktów tworzonych z ekskrementów, kości i zdechłych much. Sztuka wzbudzająca uczucia skrajne.
Według Zygmunta Freuda uczucie wstrętu jest związane z przejściem człowieka ze stanu naturalnego do stanu kultury, neurotycznym symptomem wyparcia pobudzeń instynktownych. Immanuel Kant opisuje je jako "potężne doznanie witalne".
Dość niezwykłe miejsce w kulturze zajmuje kobieta z brodą. Utrwalona została w legendzie o świętej męczennicy Wilgefortis, zwana Świętą Liberatą, przedstawiana jako ukrzyżowana brodata postać w sukience.
Według jezuity Francois Garasse'a gorsza od kobiety brodatej jest tylko kobieta uczona.
Wpis powstał na fali upałów, które spowodowały wenę, gdyż jak twierdził Arystoteles, wskutek uderzenia krwi do mózgu wielu ludzi zostaje poetami i wieszczami.
Bardzo wielkich fanów sztuki zapraszam do sklepu, gdzie można nabyć koszulki z nadrukami wprost ze świata sztuki.
Kliknij po swój T-shirt.
Wiem, że lubicie Państwo pomagać. Znalazłam świetną fundację, która pomaga szkolić Osoby z Niepełnosprawnością. Fundacja MiKa organizuje szkolenia, warsztaty i kursy. Nie tylko po to, aby pomagać potrzebującym, ale także likwiduje bariery w komunikacji.
Urocza osobowość pani Katarzyny sprawia, że każdy, mimo trudności, ma szansę przezwyciężyć trudności. Osoby z niepełnosprawnością mogą studiować, uczyć się, pracować, uczestniczyć w życiu społecznym.
W sprawie szkoleń kontakt:
Tel: 663 801 437
Mail: info@fundacjamika.pl
KRS: 0000839159
