Dysertacja - uchylenie rąbka

Dawno nie pisałam na tym blogu. Bynajmniej jednak nie zamierzam z niego rezygnować gdyż moją najgorętszą pasją jest odnajdywanie zagadek i ukrytych znaczeń, symboliki i sensów.
Jest to coś, przez co przechodzi mnie dreszcz ekscytacji. Czasem czuję się jak Indiana Jones albo trochę jak Sherlock Holmes, mimo iż nikt do mnie nie strzela, a przebywam w bibliotece albo w muzeum.
Całą moją badawczość pochłania ostatnio dysertacja. Dziś zdecydowałam się zamieścić fragment rozdziału metodologicznego, wyjaśniającego strukturę moich badań.
Interpretacją podzielę się po obronie, gdyż jest to światowa tajemnica. Moi znajomi już dowiedzieli się, że wiem dlaczego Hieronimus Bosch (Las) przybrał to nazwisko, jednak nadal milczę jak grób.

Proszę:

"Badania nad sztuką Niderlandów mają swój początek na przełomie XVIII i XIX wieku. Wówczas wraz z rozwojem koneserstwa powstała nauka o historii sztuki.¹ Metodologia tej dziedziny przeszła od faktografii do charakteryzowania prądów i epok, wyodrębniając je, wprowadzając nowe kategorie do badań nad formacjami stylowymi. Pojawiły się też nowe nurty, takie jak koncepcja Wielkiego Trwania czy kreowana wyższą wolą celowość przebiegu dziejów.² Ogół poglądów i nastrojów epoki, będący wypadkową różnorodnych zjawisk w kulturze i nauce nosi nazwę Zeitgeist. Jest to rzeczywistość umysłowa mająca swoje głębokie korzenie w filozofii, co według George'a Wilhelma Friedricha Hegla ma wpływ na to jak przedstawia się rzeczywistość. Wynika z tego konwergencja umysłowa oraz zbieżność w odczuwaniu świata w konkretnym okresie. Immanuel Kant pisał o genius saeculi, Friedrich Schiller o Geist der Zeit.³ Johann Gottfried Herder definiował ducha czasu jako potężnego demona, któremu wszyscy żyjący są podlegli aktywnie albo pasywnie. Określa on rzeczywistość intelektualną, konstrukcję samoświadomości epoki oraz jej byt substancjalny.⁴ Dzieła Hieronima Boscha, czerpią obficie zarówno ze światopoglądu średniowiecza oraz konstruowania w domenie mentalnego uniwersum, jak i nowoczesnych idei humanizmu. Termin „renesans” używany jest w celu określania okresów, które idą śladem sztuki klasycznej przyswajając jej wzorce. W nowożytności „powrót” do antyku, humanizm, reformacja i odkrycia geograficzne kształtowały myśl ludzką.⁵ Formprinzip der Kunst, to zasada jakości autonomicznej sztuki, jest to sposób w jaki natura kształtuje styl i determinuje rozwój sztuki. Karl Schnaase, uczeń Hegla, twórca tego pojęcia, twierdził, że organiczność ma wpływ na sposób wyrażania ducha religijnego, rządzonego przez czynnik panteistyczny. Augustyn twierdził, że istnieją tylko rzeczywiste rzeczy (res) i ich znaki (signa), które są symbolami głębszej rzeczywistości i należy je wyjaśniać i poznawać.⁶ Max Dvořák zauważa, że formy obrazowania są wyrazem mentalności i duchowości kolejnych epok i należy je interpretować w szerszym kontekście wielu przekazów, religijnych, filozoficznych, literackich.⁷ Bardzo wpływowym filozofem, którego system logiczno-dialektyczny opisuje budowę wszechświata, był Jan Szkot Eriugena. Ślady jego poglądów można odnaleźć u wielu późniejszych scholarzy. Wizję kosmologiczną zawarł w podziale na cztery zasady: stworzoną/niestworzoną, stwarzającą/niestwarzającą. Wyróżnia Pierwszą Przyczynę – niestworzoną stwarzającą, jest to Bóg. Rzeczywistość dzieli się na Stwórcę i stworzenie i jest ona uporządkowana według rodzajów i gatunków. Stworzona i niestwarzająca jest właśnie tą rzeczywistością. Istnieje oprócz tego natura stworzona i stwarzająca, będąca causae primordiales, archetypiczną przyczyną w umyśle Boga, wzorem opisanym w drzewie Porfiriusza. Ostatnią zasadą jest niestworzona niestwarzająca zasada, która według Eriugeny jest celem ostatecznym, do którego dąży całe stworzenie.⁸ Tryptyk Hieronimusa Boscha rozpatrywany jako wytwór artysty pracującego w środowisku będącym pod wpływem różnorodnych tradycji związanych ze scholastyką jak i nowymi prądami w umysłowości, humanizm, w przededniu reformacji, nadał swemu dziełu strukturę wynikającą z przemian w sztuce gotyckiej."

1ZIEMBA 2011, s. 15.

2TATARKIEWICZ 1976, s. 205.

3Nathan Rotenstreich, Dictionary of the History of Ideas, dostęp 03.2015

4Dictionary of the History of Ideas, Nathan Rotenstreich, "Zeitgeist"

5http://renesans.klp.pl/

6Mieczysław Markowski „Od symboliczno-spekulatywnego traktowania zjawisk natury do rozumowego badania rzeczywistości fizycznej” [w:] Obraz i przyroda 2005, s. 15-16.

7ZIEMBA 2011, s. 22.

8Agnieszka Kijewska „Koncepcja indywiduum w myśli Jana Szkota Eriugeny”, s. 61.

I drugi fragment:

 "Tolnay, równocześnie z Erwinem Panofsky'm stworzył wizję malarstwa niderlandzkiego jako pola znaczeń symbolicznych niosących za sobą ukazanie głębokich treści ukrytych za realistycznie przedstawionymi przedmiotami codziennymi.¹ Ambiwalentna symbolika, a w związku z tym niejasność sformułowań i niejednoznaczność interpretacji oraz możliwość odczytania zakodowanego przekazu tylko przez członków bractw poinformowanych o kluczach pojawia się już w starożytnej Grecji. Estetyczna zasada złożoności struktur dzieła sztuki daje możliwość różnorodnej interpretacji. Jednak zagadka, gdy jest rozwiązana, traci na znaczeniu. Pindar opisuje poetykę επινικια, hymny zwycięstwa, których istotą jest ambiwalencja. Zawody (agon) staczane na świętej ziemi wyłaniały zwycięzcę (kairos). Początkowo nazwa ta przysługiwała tylko zmarłym, później zaś mogli używać jej również żywi. Między rzeczywistością naturalną, a ponadnaturalną istnieje wymiar metafizyczny. Jest to wymiar symboliczny, w którym dokonują się przekształcenia przedmiotu w jego symbol. Na przykład metal – złoto reprezentuje stan czystego bytu. W ten sposób dokonuje się transformacji zjawisk i przedmiotów. Pindar określał różne poziomy rzeczywistości, o różnym stanie doskonałości biorąc pod uwagę mit, zagadkę, paradoks, symbol, wieloznaczność, nakładające się gnomiczne metafory. Zarazem jest to faza procesu, dzięki któremu można dokonać racjonalizacji świata percepcji i przenieść go do świata nauki oraz wytłumaczyć logicznie prawa obowiązujące w naturze. Nowy język stał się narzędziem dla twórców systemów; naukowców, historyków i filozofów.^2"

1ZIEMBA 2011, s. 26.

2Dictionary of the History of Ideas, Philip P. Wiener, "ambiguity aesthetic principle"

Pozdrawiam z biblioteki. Hej!

 

Porównanie rękopisu Cyriaka z Ancony z fragmentem dzieła Hieronimusa Boscha tzw. "Ogród rozkoszy ziemskich"