SPOŻYWCY, GASTRONOMIA, JAJKA NA TALERZU BEZ TALERZA

Jako ludzie, gatunek stwarzający cywilizację, potrzebujemy definiować rzeczy i zjawiska. Poszczególne osoby także potrzebują etykiet. Ja jako osoba lubię przedstawiać się jako "bookworm and foodie" (tytuły zawodowe i moje przestrzenie ekspresji pozostawiam w sferze profesjonalnej). "Mol książkowy i fanka dobrej kuchni". Sfera "intelektualna" i "przyziemna". Pożeranie książek i zjadanie pokarmów. Obie można sublimować, doskonalić, aż do wyrafinowanego smakoszostwa. Kulinaria, opis potraw, obyczajów wokół stołu, zajmują dużo miejsca w literaturze. Słynna "Uczta Trymalchiona" (Cena Trimalchionis) to zachowany fragment starożytnej rzymskiej powieści "Satyrykon". Opisuje niezmiernie wystawną ucztę, na którą autor został zaproszony. 

W XVI-wiecznej chińskiej powieści "Kwiaty śliwy w złotym wazonie" w każdym rozdziale bohaterzy i bohaterki biorą udział w spotkaniach towarzyskich i obdarowują się smakołykami. Pisarze chętnie dzielą się z czytelnikami pomysłowością i kunsztem kulinarnym. 

Niekiedy są to zaledwie wzmianki o pokarmach, jak u Samuela Becketta, w "Czekaniu na Godota", gdzie jeden z bohaterów ma na imię Estragon (oprócz tego autor daje jako atrybuty parze głównych postaci rzepę, rzodkiewkę i marchew, zaś Pozzo zjada kurczaka i wypija wino). Roślina ta, używana jako przyprawa, została okrzyknięta przez Francuzów królem kuchni. Jej łacińska nazwa to Artemisia dracunculus, a swoją nazwę pochodzącą od smoka zawdzięcza charakterystycznemu układowi korzeni. O "odrobinie estragonu" wspomina Marcel Proust w dziele "W poszukiwaniu straconego czasu", w tomie "W stronę Swanna", obok brzoskwiń, malin i kasztanów jadalnych, gdy ma na myśli zapach dzieciństwa.

Świeży estragon.

Kuchnia może być bardzo subtelną sztuką. Księgi kucharskie, niektóre bardzo stare, sa inspiracją do tworzenia wrażenia na domownikach i gościach. Zadziwiające i proste dania, które jedli cesarze i cesarzowe, można przyrządzić na podstawie tej oto książeczki. Niewielkich rozmiarów, ale bogata w treść. W moim domu na Kolacji Wigilijnej pojawił się karp w sosie z piwa, musztardy i śmietanki i od tamtej pory jest stałym gościem na moim stole.

Na podstawie wnikliwej analizy potraw z "Kuchni cesarskiej" można wysnuć wniosek, że niegdyś do pokarmów luksusowych należały mleko, masło, śmietana, jajka, majonez. Prawdopodobnie tak było, a obecnie żyjemy w czasach produkcji przemysłowej w dziedzinie spożywczej, co przekłada sie na ceny. Kubeczek śmietany można kupić w Lidlu za 2 złote, zaś kiedyś taki towar był luksusem. Dlatego dużo w książce przepisów z łatwodostępnych obecnie składników, co rzecz jasna cieszy (oczywiście mięsa, dziczyzna, ostrygi czy turboty też tam są). Próbowałam przeniknąć smak Wyższych Sfer (tych oryginalnie osadzonych na świeczniku) i nabrałam przekonania, że bardzo go lubię ze względu na delikatność i jednocześnie konsystencję (żadnej raniącej podniebienie chrupkości, tylko delikatny rybny, jajeczny lub śmietankowy mus). Tak jak jajecznica według przepisu z XVII wieku, którą kucharz przyrządzał Ludwikowi XIV na śniadanie. Składa się ona z roztrzepanych jajek, które nawet na patelni muszą być mieszane rózgą, śmietany i niewiarygodnej ilości masła. Wyobrażam sobie króla z chorym, dziurawym podniebieniem, który może już tylko jeść tak gładkie rzeczy. Przepis przybył do mnie z Radiowej Dwójki, z audycji "Droga przez mąkę". Prowadzący, Łukasz Modelski, wprowadza słuchaczy w najwyższe arkana sztuki kulinarnej. Na stronie radia można odnaleźć archiwalne audycje. Warto ich posłuchać, są bardzo ciekawe, a ich tematyka wysublimowana. Kuchnia jest w nich ujęta literacko, historycznie, można też posłuchać wywiadów z najważniejszymi kucharzami świata, ludźmi z branży pięciogwiazdkowych restauratorów. 

Droga przez mąkę link

Kliknij w powyższy odnośnik aby odwiedzić archiwum audycji.

Kuchnia bogata w mięso, nabiał, dobry alkohol, była domeną arystokracji, bogaczy. Najskromniej jedli chłopi; kasza i warzywa okopowe, były głównym składnikiem ich pożywienia. Niestety "bogaty" sposób jedzenia powoduje kwasicę, która może prowadzić do poważnych stanów zapalnych w organiźmie zwanych podagrą. Istniał zwyczaj aby swatki dla swych klientek poszukiwały kogoś, kto ma w rodzinie chorych na podagrę. Oznaczało to, że je jak bogacz, dobre i kosztowne jedzenie. Ludzie ulegają tym głęboko zakorzenionym smakom, co wiąże się z niebezpieczeństwem dla zdrowia i sylwetki.

Apetyt na słodkie rzeczy, cukier zawarty w pokarmach, prawdopodobnie pojawił się wraz ze zdobywaniem przez praprzodków człowieka zimnych terenów. Wiązanie tłuszczu i magazynowanie go było cenną zdobyczą ewolucyjną. Niestety zdolność pozostała mimo zmiany warunków na optymalne cywilizacyjnie, co jest przyczyną nadwagi i otyłości ludzi na całym świecie.

W XVII wieku, epoce która dla wielu państw określana jest jako Złoty Wiek, istniała moda na martwe natury. Rozpowszechniona zwłaszcza w protestanckiej Holandii, służyła nie tylko estetyce, gdyż w każdym domu na ścianach widniały obrazy, ale także dawały możliwość przekazywania symbolicznych treści pod postacią składników kompozycji. Vanitas lub różnego rodzaju alegorie były częstymi zjawiskami. Powstawały też modne śniadaniowe lub bankietowe kompozycje złożone z pożywienia. Oto jedna z takich martwych natur.

Jan Dawidsz de Heem "Kompozycja z szynką, homarem i owocami", 1653 r.

Homar, obecnie towar bardzo luksusowy, jeszcze na przełomie XIX i XX wieku był bardziej powrzechny, a przez to tani. Służący w swoich kontraktach zawieranych z bogatymi rodzinami, często zaznaczali, że będą jeść homara co najwyżej 2 dni w tygodniu. (Tę informację, jak i wiele innych ciekawostek kuchennych, łazienkowych i salonowych, można znaleźć w książce "W domu" Billa Brysona)

Śniadaniowe lub bankietowe - podział istniał ze względu na wystawność i ilość pokarmów.

Peter Claesz "Martwa natura ze śledziem", 1636 r.

Podziwiane ze względu na swoją wyrazistość martwe natury holenderskie tworzą niezwykłe wrażenie. W Muzeum Narodowym w Warszawie, w dziale malarstwa zagranicznego, na drugim piętrze, można podziwiać kilka tego typu obrazów, znajduje sie tam między innymi Willem Claesz Heda.

Uczty, spotkania przy stole posiadają wymiar właściwy randze społecznej. W powieściach lub dramaturgii spotkania przy stole są okazją do rozmów, intryg i całej plątaniny ludzkich uczuć. W kryminałach Agaty Christie, w sferze zamożnego mieszczaństwa, przedsiębiorców i szlachty, na obiad, podany przez wykwalifikowaną służbę, wzywa gong. Przy stole, podczas rozmów, ścierają się charaktery, a podejrzliwe spojrzenia padają na wszystkich. Jedna z najbardziej popularnych pisarek na świecie jest jednocześnie specjalistką od trucizn. Wiedzę tę nabyła podczas pracy w szpitalu podczas wojny i z powodzeniem stosuje tworząc wątki morderstw wokół zatrutych pokarmów i napojów. 

W powieści Kurta Vonneguta "Śniadanie mistrzów" główną postacią jest Pstrąg Zabijucha (Kilgore Trout). Jest on pisarzem science-fiction, który podsuwa fatalny pomysł bardzo bogatemu przedsiębiorcy. Atak na gości restauracji kończy sie tragicznie.

Jestem ciekawa czy serwowali w niej typowe fińskie śniadanie.

Bloro to gorąca kawa, kieliszek wódki i papieros. Idealne na mocnego kaca.

Judy Chicago, jedna z najważniejszych ikon feminizmu lat 70-tych XX wieku stworzyła kunsztowne dzieło, które nazwała "Dinner Party". Gdy pracowała nad nim, na początku chciała umieścić 13 najważniejszych dla historii kobiet przy stole podobnym do Ostatniej Wieczerzy. Jednak podczas poszukiwań znalazła tak dużo ważnych kobiet, że zdecydowała, że zasiądą one do stołu w kształcie trójkąta (symbolika Wenus) i że będzie ich 39 (3x13). Oprócz tego na posadzce napisane zostały nazwiska 999 innych kobiet. Filmik przybliżający to dzieło, które znajduje się w Muzeum Brooklińskim pod linkiem:

Judy Chicago instalacja

QUOD ME NUTRIT

ME DESTRUIT

 "Co mnie żywi, niszczy mnie". Inskrypcja na obrazie z 1585 roku, przedstawiającym prawdopodobnie Christophera Marlowe, jest wymowna. Jej sens może oznaczać nie tylko jedzenie w sensie pokarmów, mogą to być również inne "strawy", nie wyłączając niszczących emocji, uzależnień, cielesnych i intelektualnych. Sentencja ta jest mottem ruchu PRO-ANA, czyli profesjonalnych anorektyczek. Perfekcjonistki, zamknięte w swoich wieżach księżniczki, zjadane przez swoją dążność do nieosiągalnego ideału.

Więcej o poważnych chorobach tu: bulimia i anoreksja 

Jedzenie jest czasem rodzajem transgresji. Jest niszczeniem, spożyte pokarmy nasz organizm SPALA w ogniu metabolizmu. Chińczycy kiedyś wierzyli, że w brzuchu przebywają 3 potępione dusze. Starożytni Grecy twierdzili, że brzuch to straszny potwór. Moje osobiste i artystyczne doświadczenia z Wolą Żołądka, jego władztwem, częściowo temperowane, czasem znajdują ujście w postaci KREACJI. Tanatos, który jest władcą trzewii, Niszczycielem, posiada odrębność, osobliwość, którą opisuję na moim blogu Surreal Ways of Jule. 

TEKST FIZJOLOGUS

Od dwóch lat poszukuję tekstu naukowego, który przeglądałam w Bibliotece Narodowej kilkanaście lat temu. Niestety nie zrobiłam notatek ani nie zapisałam tytułu. Żaden znajomy historyk sztuki nie był w stanie mi pomóc. Czytałam, dość pobieżnie, ale na tyle uważnie, żeby miał na mnie wpływ, tekst opisujący PRZEDMIOT SURREALNY. Nie obiekt w sensie fizycznym, stworzony jak telefon-homar Salvadora Dali albo futrzana filiżanka Mereta Oppenheima. Chodzi o wyizolowany obiekt intelektualny poddany przekształceniom. Przekształcenia są 5-cio stopniowe, gdzie w pierwszym stopniu obiekt jest naturalistycznym przedmiotem, a podczas kolejnych przechodzi stadia zmian, które prowadzą do tego, że w piątym stopniu obiekt jest nierozpoznawalny. Bardzo zależy mi na odnalezieniu tych cennych dla mnie informacji. Do tego stopnia, że przygotowałam nagrodę dla osoby, która mi pomoże i artykuł (lub książkę) z opisem tych przemian odnajdzie.

Majaczące na horyzoncie myśli i obiad złożony z trzech jaj sadzonych, doprowadziły mnie do skrystalizowanej wizji przemian spożywczych, do jakich dochodzi podczas jedzenia. Wówczas też zrozumiałam czym są "jajka sadzone bez talerza". Jajka, tak jak każdy przedmiot gastronomiczny, przechodzą 5 przemian. 

1. Na początku jajko jest jajkiem w pełnym znaczeniu. Znajduje się w skorupce. jest zapowiedzią posiłku, tak jak w symbolice archetypów jest Prapoczątkiem.

2. Po pierwszej przemianie, rozbiciu, jajko znajduje się na patelni. W tym stadium z surowego jajka staje się jajkiem sadzonym. Faza  brutalna, można porównać ją z porodem, przyjściem na świat Jajka Sadzonego.

3. Kolejna faza to talerz. Jajka z patelni przenoszone są na naczynie, z którego potem są zjadane. Faza kolektywna lub samotna, może być wystawna, jak kolacja lub śniadanie spożyte w dobrej atmosferze.

4. W fazie jajek sadzonych bez talerza, jajka są w brzuchu. Jajka  w tej fazie mają kluczowe znaczenie dla organizmu, żywią go, podlegając jednocześnie alchemicznym procesom, dzieki sokom trawiennym, enzymom, procesom biologicznym, fizycznym i chemicznym. Jest to faza G-Astronomiczna.

5. Ostatnia faza, gdzie jajko nie jest jajkiem, to wydalina, kał oznacza koniec procesu. Również ta faza może przybrać formy symboliczne, choć większość ludzi wzbrania sie o tym myśleć. (szczegóły estetyki skatologicznej w eseju FIZJOLOGUS powyżej)

Spojrzenie wgłąb na procesy twórcze, filozofia, a także historia idei doprowadziły mnie do szerszego ujęcia 5-stopniowego procesu G-Astronomicznego. Obejmuje on fazy życia ludzkiego i związane z nimi wartości. Są to:

1. Faza płodowa, w której pożywienie dostarczane jest przez pępowinę, jest to prażywienie zanurzone w oceanie. Żywienie poza układem trawiennym, który sie dopiero tworzy.

2. Faza mleczna. Organizm ssaka, człowieka, żywi się wyłącznie pokarmem wytwarzanym przez ciało matki. Faza bliskości, równocześnie inicjacyjna względem przewodu pokarmowego, który jest w stanie trawić pokarm tylko jednego rodzaju.

3. Faza żywienia poza organizmami matki i dziecka. Faza pokarmów nowych, wprowadzanych przez rodzicielską opiekę. Nie jest to faza zupełnie samodzielna, w społeczeństwie na osobniku niedojrzałym wywierana jest presja żywieniowa. Osobnik spożywa pokarm dostarczany i jest pod tym względem kreowany.

4. Faza dojrzałości spożywczej. Absolutna wolność w żywieniu. Społecznie wytworzony spożywca, świadomy swoich wyborów konsument, posiada całkowitą autonomię w zdobywaniu, komponowaniu i konsumpcji. Pojawiają sie kreacje, twórczość i najwięcej zadowolenia z jedzenia. 

5. Faza, w której spożywca nie jest już spożywcą. Sam staje się pokarmem. Faza rządzona przez Tanatosa, pełna rozkładu, much i ich larw. Końcowa faza wszystkich istnień. Stanie się detrytusem. 

Wszystkie te podziały na fazy, pięciokrotne przekształcenia, wpisałyby sie idealnie w informacje zawarte w zaginionym artykule. Salvador Dali, przekształcenia przedmiotu surrealistycznego oraz społecznie pojęta G-Astronomia.

"Jajka na talerzu bez talerza" Salvadora Dali, 1932 r.

Na koniec Dużo Więcej!!

Możesz stać się inwestorem i kupić kawałek winnicy w Toskanii, tak jak ja. Projekt nazywa się Toscanizzazione i wygrywa hasłem "Z ziemi włoskiej do Polski". Jeden metr kwadratowy kosztuje 100zł. Jestem właścicielką kawałka Toskanii!!

Więcej informacji:

Polacy kupują ziemię i winnice we Włoszech.

Dzięki tokenizacji na blockchainie, taką możliwość będą mieć wszyscy, kupując już za 100 zł 1m2.

Z ziemi włoskiej do Polski, to spółka, która stoi za projektem TOSCANIZZAZIONE.

Zostańcie z nami właścicielem ziemskim i agronomem, aby produkować jedne z najlepszych win w jednym z najpiękniejszych miejsc pod słońcem - Toskanii.

Nazwa Toskanizzazione pochodzi od słów Toskania + tokenizacja. Projekt daje możliwość nabycia 1m2 ziemi w formie tokena, będącego kontraktem na blockchainie. 1 token oznacza 1m2 ziemi, który będzie produkować codziennie 1ml wina. Wyprodukowane wino można sprzedać lub wypić, ale można też będzie przyjechać do pięknej winnicy, którą Tokenariusze i Emitent wspólnie kupią, bo chociaż czasy są trudne, to moment na taki zakup jest idealny!

Prościej niż kiedykolwiek, możecie zakontraktować ziemię we Włoszech. Proces zakupu ziemi i uruchomienie produkcji wina trwa na platformie mosaico 6 minut. Całość chroni zapis na blockchainie i możliwość handlu stokenizowanym winem na giełdzie Kanga Exchange.

Na social mediach oraz kanale youtube Toscanizzazione znajdziecie sporo informacji dotyczących projektu:

instagram:  https://www.instagram.com/toscanizzazione/

facebook: https://www.facebook.com/Toscanizzazione/

youtube: https://www.youtube.com/channel/UCdh6mmS4C-ei0mt2D3tkP8A

Bajka Toscanizzazione dla dorosłych:

https://www.youtube.com/watch?v=OHMSL9fG3oM

Kim jesteśmy? Czy znamy się na winie? Co jeżeli biznes upadnie?

https://www.youtube.com/watch?v=W3Ysz0zN7WE&t=21s

To jest to!

Jule Ross

                                                KAWA DLA JULE

 

Rembrandt w Warszawie, obrazy i bonus track, czyli wywiad z kuratorką

                                Autoportret Rembrandta z ok. 1655 roku.

Co sprawia, że o żyjącym przed kilkoma stuleciami malarzu słyszał niemal każdy żyjący obecnie człowiek, że jest on uznany za jednego z największych?   

Przykład współczesnych karier, do których zaistnienia czasem wystarczy zrobić „trochę szumu”, gdzie ładnie opakowany „towar” w swoim wnętrzu kryje często nikłą wartość, nie obrazują dobrze tego czym powinna być sztuka.

Znajomości wśród możnych tego świata są oczywiście przydatne, każdy artysta o nie zabiega. Tak było również w XVII wieku, okresie w którym tworzył Rembrandt. Mecenasi, władcy i magnaci zatrudniali specjalnych agentów, którzy pozyskiwali dla zleceniodawców dzieła sztuki i artystów wykonujących zamówienia.

Odkrywcą Rembrandta (i jego przyjaciela Jana Lievensa, dzielącego z nim pracownię) był Constantijn Huygens, poeta (któż jak twórca słowa doceni wartość obrazu?), dyplomata, podróżnik. Był on zatrudniony przez księcia Fryderyka Henryka Orańskiego. Opiekował się on później rozwojem karier obydwu malarzy. Cenił on ich niskie urodzenie mówiąc: „Gdy zastanawiam się nad pochodzeniem obu chłopców, przychodzi mi na myśl, że nie można znaleźć silniejszego argumentu przeciwko opinii o szlachectwie krwi […] wszystko [zawdzięczają] talentom”.

Rembrandt Harmenszoon van Rijn jako dziewiąte dziecko młynarza Harmena (stąd patronimik) i córki piekarza Neltgen (idealna para, nieprawdaż?), nie musiał zajmować się wiatrakiem i zbożem, miał się uczyć i skończyć Akademię Lejdejską i, jak pisze pierwszy biograf artysty Jan Orlers w 1641 roku: „po osiągnięciu dojrzałości jak najlepiej służyć swą wiedzą miastu i jego społeczności”.

Jednak młodzieniec o wyjątkowo jak na tamte czasy staroświeckim imieniu zdecydował, że chce uczyć się malarstwa. Objawił się jego charakter, jego pragnienie wielkości, do której dążył z niebywałą konsekwencją. Miał wówczas trzynaście lat.

Jego mistrzami byli najpierw Jacob van Swanenburg później zaś, już w Amsterdamie, Peter Lastman. Obaj z nich byli w Italii i pozostawali pod wpływem italskich mistrzów, między innymi Caravaggia.

 Kariera malarza nabrała tempa po zawiązaniu spółki z handlarzem dziełami sztuki Hendrickiem Uylenburghiem. Z jego kuzynką, Saskią, połączyło Rembrandta gorące uczucie, kwiaty w obrazach malarza pojawiają się wyłącznie w towarzystwie jej oblicza. W 1634 roku wzięli ślub i mieli dzieci, z których dojrzałości dożył tylko Tytus.

Miasto Amsterdam w czasie gdy żył w nim Rembrandt kwitło handlem, większość mieszkańców wchodziła w spółki, towar sprowadzano z odległych kolonii. Był to też okres tulipanowego szaleństwa, w 1637 roku cebulę tulipana „Semper Augustus” zapłacono rekordową kwotę 13 tysięcy guldenów. Dla porównania dobrej jakości obraz znanego malarza uzyskiwał cenę od 100 do 600 guldenów. 

W atmosferze spekulacji, egzotyki sprowadzanej z całego świata i specyficznego ducha protestanckiej tolerancji malarz rozwinął swoje przedsiębiorstwo handlowo-malarskie, przyjmował uczniów i stał się kolekcjonerem.

Charakterystycznym typem malarstwa, niespotykanym nigdzie indziej był w Holandii portret grupowy. Różnego rodzaju towarzystwa, bractwa i gildie zamawiały obrazy, które ukazywały swoich członków w sposób oficjalny, podobnie do współczesnych zdjęć, na przykład drużyn sportowych. Pierwszym poważnym zamówieniem, dzięki któremu Rembrandt zdobył rozgłos była „Lekcja anatomii doktora Tulpa”, portret zbiorowy cechu lekarzy a jednocześnie upamiętnienie dorocznej publicznej sekcji zwłok. Od momentu gdy namalował ten obraz zaczął sygnować swoje dzieła samym tylko imieniem, nawiązując do największych mistrzów: Leonarda, Michelangelo czy Rafaela. Miał on świadomość własnego geniuszu oraz niepokorność będącą przymiotem wolnych duchów. I choć najbardziej dochodowy interes i sławę przyniosło mu malarstwo portretowe to ulubionym gatunkiem plastycznej deskrypcji była dla niego narracja.

Mimo iż malarstwo widniało wówczas w każdym domu czy warsztacie rzemieślniczym a zwłaszcza w budynkach reprezentacyjnych takich jak ratusze, sale bankietowe czy doelen (siedziby gwardii obywatelskich), bardziej niż sceny historyczne, biblijne i mitologiczne, tak charakterystyczne dla malarstwa włoskiego, popularne były w Holandii XVII wieku  martwe natury czy sceny rodzajowe. Malarz z Lejdy stworzył kilka przedstawień tego typu, jednak jego martwe natury (na przykład rozpłatany wół) odbiegają one od klasyków gatunku jakie tworzył na przykład Willem Claesz Heda, a scenki rodzajowe są dla niego często tylko szkicem-wprawką i przedstawiają żebraków.

Rembrandt znakomicie oddaje w swych dziełach moment. Jest to jakby punkt zaczepienia pociągający nas w psychologiczną głębię postaci. Ma to miejsce zarówno w portretach, gdzie ujawnia prawdę charakterologiczną osoby portretowanej jak i w różnego rodzaju wyobrażeniach postaci z przypowieści, takich jak Batszeba w kąpieli czy Chrystus w Emaus. 

Szczególnym rozdziałem w jego twórczości są autoportrety, które pokazują nam całą jego ewolucję od wygłupiającego się młodzieńca, poprzez pewnego siebie kawalera, obrazują każdy etap jego życia aż do starości. Do dzisiejszych czasów przetrwało ich około stu.

Wraz z ubiegiem lat i dojrzałością zmienia się paleta malarza podążając w kierunku złocieni i brązów, kreska staje się nieregularna i płynna, trochę „impresjonistyczna”, dzieła uznawane są przez ówczesnych odbiorców za niedokończone. Zmienia się również stosunek malarza do zamówień: maluje co chce i jak chce. Przykładem takiego obrazu mógłby być „Powrót Syna Marnotrawnego”, malowany pod koniec życia ma wydźwięk osobisty.

Miał trudny charakter, nie znosił sprzeciwu, nie oddawał długów a swoich mecenasów traktował niekiedy z lekceważeniem, trudno jednak odmówić mu uroku, patrząc prosto w oczy jednemu z jego autoportretów lub czytając jego listy. Najwięcej jednak mówi o nim jego dorobek. 

W Polsce mamy trzy dzieła Mistrza. Jedno z nich w Krakowie, „Pejzaż z Miłosiernym Samarytaninem”, dwa zaś znajdują się na Zamku Królewskim w Warszawie.

Warszawskie obrazy, widniejące w inwentarzu muzealnym jako ZKW/3905 i ZKW/3906, to portrety: „Dziewczyna w ramie obrazu” i „Uczony przy pulpicie”. Namalowane są na deskach topolowych, co u Rembrandta było rzadkością. Niegdyś mylnie twierdzono, że tworzą parę, znane były pod nazwą „Żydowska Narzeczona” i „Ojciec Żydowskiej Narzeczonej”. Bardzo poetycko lecz późniejsze badania dowiodły jednak odrębności dzieł. Stworzone przez trzydziestopięcioletniego malarza na rok przed załamaniem kariery i śmiercią Saskii charakteryzują pewną manierę. Są to tak zwane troni czyli postaci upozowane w archaicznych kostiumach. Teatralne przedstawienia typów ludzkich. Według badaczy dziewczyna jest bardziej typem, wydaje się upiększona (Remrandt nie upiększał portretów) , podczas gdy starzec, wykazuje więcej cech portretowych.

Oba malowidła należały niegdyś do kolekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, później poprzez księcia Józefa stały się własnością Marii Teresy z Poniatowskich Tyszkiewiczowej. W 1815 zakupił je Kazimierz Rzewuski. Jego córka, Ludwika, kolejna właścicielka dzieł wyszła za mąż za Antoniego Lanckorońskiego i przekazała je kolejnym pokoleniom rodu. W 1939 zostały przejęte przez gestapo i wywiezione do Niemiec. Odzyskane przez wojska amerykańskie i przekazane rodzinie Lanckorońskich były przez prawie pół wieku zdeponowane w banku szwajcarskim. W 1994 roku ostatnia z rodu, hrabina Karolina Lanckorońska, historyk i historyk sztuki, działaczka Polonii we Włoszech i porucznik AK, przekazała je do Zamku Królewskiego. Jej bezcenny dar, to jest trzydzieści siedem obrazów można obecnie oglądać w Zamku Królewskim w Galerii Lanckorońskich.

Dwa obrazy z kolekcji Lanckorońskich, "Uczony przy pulpicie" i "Dziewczyna w ramie obrazu". 

Wywiad z panią Hanną Małachowicz, kuratorką malarstwa na Zamku Królewskim w Warszawie, przeprowadzony w 2013 roku (nadal aktualny!):

 JZ: Dlaczego obrazy Rembrandta w Zamku są za szkłem?

HM: Zasłonięcie szkłem jest najbardziej standardową metodą ochrony dzieła sztuki. Chroni nie tylko przed atakiem na przykład szaleńca, takie incydenty jednak nie zdarzają się często, ale też przed mechanicznymi uszkodzeniami, kurzem. Zdając sobie sprawę, że utrudnia to kontakt z dziełem sztuki staraliśmy się jednak jak najbardziej zniwelować przeszkody. Szkło jest bezodblaskowe, światło jest odpowiednio ustawione, ostatecznie nie przeszkadza tak bardzo w odbiorze.

 JZ: Jak duże jest zainteresowanie dziełami wśród naukowców i turystów? Czy zdarzają się wizyty eleganckich panów, miłośników malarza?

HM: Obrazy mieszczą się w części Zamku położonej na parterze a więc znajdują się one na nieco rzadziej uczęszczanej trasie zamkowej, przeciętna publiczność woli raczej oglądać apartamenty królewskie na pierwszym piętrze. Oczywiście jest też kwestia czy są one dobrze zarekomendowane, czy odpowiednio zadbaliśmy o to aby do powszechnej świadomości trafiło to, że tutaj, w Zamku, w naszej ekspozycji są dwa obrazy Rembrandta. Wokół nich było trochę medialnego zainteresowania wówczas gdy zostały one podarowane oraz podczas pierwszego pokazu. Chciałam przypomnieć, że zostały one wydobyte z głębokiego zapomnienia gdyż od czasów wojny uznawane były za zaginione, nie znalazły się w Korpusie Rembrandta. Za to teraz sporo osób z branży, badających twórczość Rembrandta ale i na przykład marszandów sztuki przyjeżdża tutaj, nawet niedawno miałam taką wizytę. Przyleciał antykwariusz z Nowego Yorku i był w Warszawie cztery godziny tylko po to aby zobaczyć te dwa obrazy. Mało mamy w Polsce arcydzieł klasy europejskiej a Rembrandt to naprawdę wielkie wydarzenie

JZ: Czy obrazy podróżują?

HM: Podczas Roku Jubileuszowego Rembrandta odbyła się w dwóch miejscach wystawa w Amsterdamie w Domu Rembrandta a później w Berlinie. Obrazy zostały wtedy wypożyczone, przy okazji została zrobiona ich gruntowna konserwacja. Wydawało nam się wtedy, że to świetna okazja aby wprowadzić je w obieg muzealny, wystawienniczy w Europie. 

JZ: Wiadomo, że obrazy brały udział w Rembrandt Research Project. Jak Profesorowi Ernstowi van de Weteringowi udało się ustalić autentyczność? Jak przebiegał ten proces?

HM: po tym jak dostaliśmy obrazy od pani Lanckorońskiej podjęliśmy próby nawiązania kontaktu z Rembrandt Research Project. Prof. Ernst van de Wetering, szef tego projektu, był u nas trzy razy, w tym raz w towarzystwie chemiczki Karen Groen i Martina Beijl, głównego konserwatora malarstwa w Rijksmuseum w Amsterdamie. Po kilka godzin wpatrywał się w obrazy starając się przeanalizować każdy szczegół. Jeśli chodzi o „Dziewczynę w ramie obrazu”, której autentyczność była często kwestionowana, zadecydował drobny szczegół a mianowicie odchylenie kolczyka-perły w uchu dziewczyny. Ekspert stwierdził, że w okresie, w którym powstało dzieło Mistrz eksperymentował z przedstawieniem ruchu w obrazie. Efekt poruszonego kolczyka nie mógł zostać sfałszowany ani naśladowany przez uczniów.

JZ: Jaką lekcją jest dla nas Rembrandt?

HM: Uważam, podobnie jak Wetering, że Rembrandt był jedynym malarzem, któremu udało się złamać generalną zasadę sztuki. Był w stanie uwolnić się od estetyzowania przedmiotów. Jest to jego cechą wyróżniającą go od innych wielkich mistrzów pędzla. Godna podziwu  jest prawda i szczerość widzenia świata, odwaga, niesamowita technika malarska

JZ: Ma pani jakiś ulubiony jego obraz?

HM: Tak. Jest to „Straż Nocna”, ze względu na dynamikę.

"Lekcja anatomii doktora Tulpe'a", 1632.

Obecnie na Zamku Królewskim w Warszawie mamy okazję do odwiedzenia

wystawy "Świat Rembrandta. Artyści. Mieszczanie. Odkrywcy", która wprowadza w szerszy kontekst świata, w jakim żył malarz i jego współcześni. Obiekty pochodzą z polskich i zagranicznych muzeów, część jest wypożyczona, więc to wyjątkowa okazja obejrzenia ich.

Osobisty kontakt ze sztuką tego artysty wywiera ogromny wpływ. Radiacja obrazów jest niezwykła. Sama będąc w National Gallery w Londynie doświadczyłam niezwykłego zjawiska. Portret Rembrandta spojrzał na mnie czule i z miłością, jak ojciec. Wzruszyłam się tak bardzo, że miałam łzy w oczach. Popłakałam się w galerii!! Na bazie tych emocji powstała koszulka z nadrukiem, której towarzyszy napis w języku holenderskim "Rembrandt jest moim ojcem" ("Rembrandt is mijn vader"). Noszę ją z dumą i prezentuję Mistrza w przestrzeni miejskiej.

Koszulkę można kupić pod linkiem:

Noszę Rembrandta

"Arystoteles z popiersiem Homera", 1653.

"Szlachcic polski", 1632.

"Andromeda", 1630, posiada twarz Saskii, żony artysty.

"Pracownia Rembrandta", 1629.

"Uczony w pokoju z krętą klatką schodową", 1632.

"Zdjęcie z Krzyża", 1632-33.

"Powrót Syna Marnotrawnego", 1668.

Życie jak corrida. Picasso.

  25 października 1881 roku przyszedł na świat syn Jose Ruiz Blaso i Marii Picasso Lopez. Po narodzinach nie dawał oznak życia, nie oddychał, serce nie pracowało. Jego stryj, doktor Salvador zapalił ulubione cygaro i dmuchnął noworodkowi w twarz, dziecko ożyło. Dlatego Pablo, cudownie ocalony przez truciznę, palił tytoń. Tę legendę opowiadał ludziom, z którymi się stykał. Nie wiemy czy był to tylko wymysł, zabieg PR-owski. Malarz stwarzał swoją legendę umiejętnie kreując sytuacje i bawiąc się w teatr, nawet z bliskimi osobami.

                                        Zdjęcie artysty z 1962 roku.

Prawdopodobnie pierwszym słowem jakie wypowiedział był: ołówek, zanim nauczył się mówić już rysował. W dorosłym życiu dawała o sobie znać jego przedziwna, nadnaturalna moc, często miewał humory, napady złości, jego wielkie udawanie czasem było nie do zniesienia, lecz wielu ludzi tolerowało to, a nawet zabiegało o jego względy. Bał się złego oka. Zbierał skorpiony i sowy. Jego głód panowania nad innymi był zawsze niezaspokojony. W jego życiu było bardzo mało rzeczy niewykalkulowanych, choć sprawiały wrażenie przypadku. Znał bohemę i wiele spośród ówczesnych sław, Sergiusza Diagilewa, Igora Strawińskiego, Gertrudę Stein, Henri Rousseau, Guillaume'a Apollinaire'a, Jeana Cocteau. O George'u Braque mówił, że był on „kobietą, która go najbardziej kochała”. Jego związki z mężczyznami były bardzo namiętne. Bardzo silny wpływ na niego miał Alfred Jarry, mimo iż nigdy się nie spotkali, mieli za to wspólnych przyjaciół. Podobnie fascynował go absurd, zuchwalstwo, ekscesy, nawet obaj byli podobnego niskiego wzrostu, poniżej 1,60 m. Przejął od niego pomysł na koszule z realistycznie namalowanym krawatem.

Jego styl podlegał wielu przemianom w ciągu życia. Eksperymentował. Jakby chciał na sobie „wypróbować” każdy rodzaj sztuki. W młodości jego dzieła miały paletę stonowaną, podążały za duchem XIX wiecznego malarstwa romantycznego, widać to w portretach, scenkach rodzajowych. Malarz bardzo dobrze szkicował rzeźby antyczne, a także naśladował styl El Greca. Od 1901 roku przebywał i kształcił się w Paryżu. Tam jego styl zmienił się diametralnie, nabrał wyrazu awangardowego, zmieniła się kolorystyka i tematyka. Pojawiły się sceny spotykane u innych paryskich artystów, takich jak Edward Munch czy Henri Toulouse-Lautrec, sceny wnętrza kawiarń, par, kobiet heterycznych i dam. Na początku wieku rozpoczął się jego okresy: niebieski, przepełniony melancholią; oraz różowy, w którym w dziełach pojawiają się postaci cyrkowców. Później stworzył nowy styl: KUBIZM. Miał on trzy fazy: analityczny, hermetyczny i syntetyczny, charakteryzujące się deformacją przedstawionego przedmiotu. Słynne „Panny z Avignonu” powstały pod wpływem obserwacji murzyńskiej rzeźby. 

                                                 "La Vie", Okres Niebieski, 1903

                                                "Dziewczyna z mandoliną", 1910

                "Panny z Avignon", 1907

Twórczość w latach 1916-1936 można określić jako różnorodność podejmowanych stylistyk. Pojawia się malarstwo klasycyzujące, bajkowy surrealizm, a nawet pointylizm. W miarę upływu czasu coraz odważniej eksperymentuje z różnymi środkami wyrazu, tworzy sytuacje, wydobywa bryłę, innym razem używając tuszu obrysowuje kontury postaci. Powstają też jego słynne dzieła redukujące rzeczywistość przedstawioną do barwnych plam, zawieszonych w przestrzeni konstruktów i obłych form. W związku z uwolnioną ekspresją i odkrytą wolnością twórczą podejmuje różne tematy, starając się w związkach formalnych odnaleźć przestrzenie psychologiczne. Nawet sam mówił: „ja nie szukam, ja znajduję” oraz: „każda praca, w mniejszym lub większym stopniu, wyrasta z innej”.

Przechadzając się z Gertrudą Stein bulwarem Raspail w Paryżu zobaczył kamuflaż konwoju artyleryjskiego. Plandeki miały wzory i kolory kubistyczne. Picasso powiedział z dumą: „to my stworzyliśmy”. Duży wpływ na jego twórczość miały tragiczne wydarzenia, wojny, śmierci przyjaciół i kobiet. W 1908 roku powiesił się Karl-Heinz Wiegels, przyjaciel malarza, był Niemcem, bardzo wrażliwym, popadł on w nałóg narkotykowy (opium, eter, kokaina), „Chłopiec z fajką” to jego portret. Ze względu na słaby charakter bardzo wyniszczył swój organizm. Pablo bardzo przeżył tę śmierć, zaczął używać używek bardziej oszczędnie. Słynna „Ewa” (Marcelle Humbert) umarła w 1915 roku na gruźlicę. Nie brał udziału w wojnie. Z frontu dochodziły tragiczne wieści o rannych i zabitych przyjaciołach. „Wszystko co kochamy jest martwe”, mówił ulegając postawie braku wiary w bliźnich i zaufania do cywilizacji. Rósł mur wokół jego serca od śmierci Ewy, wszystkie śmierci przyjaciół wzmacniały tę zaporę. Jak prawie każdy mężczyzna posiadał zainteresowania polityczne. Jego fascynacją była corrida, co jak wiadomo wiąże się z walką na śmierć i życie. W 1937 roku napisał poemat wyśmiewający generała Franco, w którym porównuje go do obrzydliwego, włochatego ślimaka. Dla malarza przywódca ruchu faszystowskiego był ucieleśnieniem jego wroga: losu. Miał w sobie wstręt do militarnej kasty, która pogrążyła Hiszpanię w oceanie bólu i śmierci. W tym samym roku 43 samoloty zbombardowały Guernicę, 70% miasta zostało zniszczone, 1600 z 7000 mieszkańców zabitych. W mieście tym rósł niegdyś starożytny dąb, pod którym zebrał się pierwszy parlament baskijski. Obraz był odpowiedzią na straszliwy los ludności, w tym cywili. Znajdujący się obecnie w Muzeum Królowej Zofii w Madrycie do dziś fascynuje i oddziałuje grozą przedstawionych zdarzeń. Malowanie tego dzieła Picasso pozwolił uwiecznić i dopuścił znajomych do obserwacji jego powstawania. Zdjęcia postępujących prac fotografowała Dora Maar. W ich trakcie pracownię odwiedziła też Marie Therese Walter i wówczas między kobietami wywiązała się sprzeczka. Stosunek malarza do walczących na pięści kobiet, podczas gdy nie przerywał pracy nad Guernicą są wymownym obrazem jego stosunku do rzeczywistości. Nie kończąc definitywnie związku z jedną z nich, pozwolił wprowadzić się do swojej pracowni drugiej. Malował je jako gołębie: jedna była czarna, druga biała. O Dorze mówił: „lubiłem ją jakby była mężczyzną, nie kochałem”. Przyciągał go do niej intelekt, to ona uświadamiała go politycznie. Z Marie-Terese miał córkę, Marię. Ze związków z innymi kobietami miał jeszcze jedną córkę i dwóch synów. Po wojnie związał się z partią komunistyczną i był działaczem na rzecz pokoju na świecie. Odwiedził Polskę w 1948 roku aby wziąć udział w Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju we Wrocławiu. Wówczas starotestamentowy gołąbek pokoju został przez niego wykorzystany jako symbol, później był on używany przez Partię Komunistyczną. Jedna z jego córek ma na imię Paloma, „gołębica”. Jest sławną celebrytką, tworzy projekty dla Tiffaniego. Warszawa zna historię fresku – pamiątki po malarzu. Zafascynowany odbudową stolicy, na parterze jednego z domów na ścianie namalował syrenkę. Ślad ręki malarza okazał się kłopotliwy dla mieszkańców jednopokojowego mieszkania, którzy zostali zobowiązani do pokazów publicznych ściany swego lokalu. W końcu polichromia została zamalowana.

                                            "Chłopiec z fajką", 1905

Był człowiekiem bardzo zamożnym, fenomen jego kariery, indywidualna optyka, różnorodne związki twórcze i dynamiczna postawa pozwalają w nim widzieć jedną z największych indywidualności artystycznych XX wieku. Związek kolażu z poezją, poszukiwania, a także poglądy i „oportunizm”, każący mu szukać własnej drogi opisał słowami: „wolałbym wymyślić własną gramatykę niż wiązać się z regułami, których nie wymyśliłem”. Żył twórczością i stawiał się w centrum zainteresowania. Sztuka wiele mu zawdzięcza. Sam próbując wielu poetyk stał się niewyczerpalnym źródłem dla innych artystów. „Każdy mówi ile to realizmu jest w kubizmie, ale nikt tak naprawdę nie rozumie. Nie jest to realna rzecz, którą można wziąć w rękę. To bardziej jak perfumy – przed tobą, za tobą, po bokach. Zapach jest wszędzie, ale nie wiesz dokładnie skąd pochodzi”. To słowa wynikające z głębokiej refleksji, doskonale wpisujące się w teorię zjawisk twórczych. Miał obsesję na punkcie Francisco Goyi, doświadczył zniszczeń wojennych i cierpienia, setek romansów i słynnych, silnych związków wpływających na twórczość. Prowadził życie różnorodne, nasycone treścią, do Helene Parmelin jednak rzekł: „Ty żyjesz życiem poety – ja skazańca”.

                                    "Guernica", 1937